In een arbeidsovereenkomst regelen de werkgever en de werknemer de afspraken die tussen hen zullen gelden. Op sommige arbeidsovereenkomsten is echter ook een collectieve arbeidsovereenkomst (CAO) van toepassing. Soms omdat partijen daar zelf voor hebben gekozen, soms echter ook omdat een CAO algemeen verbindend verklaard is. Wat gebeurt er dan met de bepalingen in de arbeidsovereenkomst die niet in lijn met de algemeen verbindend verklaarde CAO zijn?

Algemeen verbindend verklaard
De Minister van Sociale Zaken kan bepalingen van een CAO algemeen verbindend verklaren. Deze bepalingen zijn dan van toepassing op alle arbeidsovereenkomsten die onder de werkingssfeer van die CAO vallen. Bijvoorbeeld op alle arbeidsovereenkomsten in een bepaalde branche. De CAO wordt van toepassing op alle bestaande arbeidsovereenkomsten en op alle arbeidsovereenkomsten die tijdens de looptijd van de CAO worden aangegaan. De werkgever en de werknemer hebben soms al afspraken gemaakt over zaken die ook in de algemeen verbindend verklaarde CAO geregeld zijn. Welke afspraak gaat dan voor?

Wijziging arbeidsvoorwaarden
De werkgever kan normaal gesproken alleen de arbeidsvoorwaarden wijzigen van een werknemer als er een eenzijdig wijzigingsbeding is opgenomen in de arbeidsovereenkomst en de werkgever bij de wijziging een zwaarwegend belang heeft, waardoor de belangen van de werkgever voorgaan op de belangen van de werknemer. Dat wordt in de praktijk niet snel aangenomen. Het toepasselijk worden van een algemeen verbindend verklaarde CAO is echter iets anders dan een eenzijdige wijziging door de werkgever. Wanneer een CAO algemeen verbindend verklaard is zullen de tussen de werkgever en werknemer overeengekomen bepalingen moeten wijken, omdat de Minister dat heeft bepaald. Elk beding tussen de werkgever en de werknemer dat in strijd is met algemeen verbindend verklaarde bepalingen, is nietig; in plaats van een dergelijk beding geldt de bepaling uit de algemeen verbindend verklaarde CAO.

Vooruitgang of achteruitgang voor de werknemer?
Het is mogelijk dat de algemeen verbindend verklaarde CAO op een bepaald onderdeel minder gunstig uitpakt dan wat in de arbeidsovereenkomst was afgesproken. De CAO kan bijvoorbeeld bepalen dat de werknemer recht heeft op 25 vakantiedagen terwijl in de arbeidsovereenkomst 30 dagen zijn afgesproken. Raakt de werknemer dan 5 vakantiedagen kwijt? In het algemeen zal dat niet zo zijn. De meeste CAO’s bevatten namelijk minimumnormen. De werknemer die in zijn arbeidsovereenkomst iets beters heeft staan houdt daar dan recht op. Maar stel dat de werknemer door de algemeen verbindend verklaarde CAO betere arbeidsvoorwaarden krijgt, wat gebeurt er dan als de CAO niet langer algemeen verbindend verklaard is?

Herleven arbeidsvoorwaarden
Wanneer de algemeen verbindendverklaring is geëindigd herleven de afspraken die de werkgever en de werknemer zelf gemaakt hebben. De bepalingen van de CAO hebben in beginsel geen nawerking. Normaliter raakt de werknemer de extraatjes uit de CAO na afloop van de periode van algemeen verbindendverklaring dus kwijt. Onder bepaalde omstandigheden zou het naar maatstaven van redelijkheid en billijkheid onaanvaardbaar kunnen zijn om sommige bepalingen niet langer toe te passen op een werknemer. Dat zou het geval kunnen zijn als een CAO jarenlang structureel is toegepast, ook in tussenliggende perioden waarin de CAO niet algemeen verbindend verklaard was, en de werkgever vervolgens, na afloop van een nieuwe periode van algemeen verbindendverklaring, terug wil grijpen naar de voorwaarden die ooit waren afgesproken in de arbeidsovereenkomst. Maar dat is de uitzondering: het uitgangspunt is dat na afloop van de algemeen verbindendverklaring de eerdere arbeidsvoorwaarden herleven.

Heeft u vragen over de gevolgen van een (algemeen verbindend verklaarde) CAO, neem dan contact op met een van onze arbeidsrechtadvocaten: Samantha de Graaf (degraaf@griffithsadvocaten.nl), Dylan Griffiths (griffiths@griffithsadvocaten.nl) of Luke Walker (walker@griffithsadvocaten.nl).